Τα μικρά σημεία πώλησης αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας

Συνέντευξη του προέδρου του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθηνών, κ. Γιάννη Χατζηθεοδοσίου, στον "Οδηγό Μικρής Λιανικής 2017-2018".

Ο Γιάννης Χατζηθεοδοσίου, πρόεδρος του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου της Αθήνας, γνωρίζει από πρώτο χέρι τα προβλήματα των μικρών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων και την καθημερινή μάχη που δίνουν για την επιβίωση τους. Μίλησε στον «Κόσμο της Μικρής Λιανικής» για τα μικρά σημεία πώλησης, την εικόνα που παρουσιάζουν στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας και τις προσπάθειες που κάνει το Επαγγελματικό Επιμελητήριο για να βρεθούν λύσεις για προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος, τονίζοντας πως: «Το μέλλον των περιπτέρων και της μικρής λια­νικής λοιπόν, θα παιχτεί στα εξής πεδία: νέα επιχειρηματικότητα, νέες τεχνολογίες, συνεργατικό δίκτυα, μάχη για ευνοϊκό επιχει­ρηματικό πλαίσιο, μάχη για εκλογίκευση της φορολογίας, ασφα­λιστικών εισφορών και τέλος στην δημιουργία νέων ανταγωνι­στικών πλεονεκτημάτων σε συνδυασμό με τα αναντικατάστατα πάγια πλεονεκτήματα που ανάγονται στον κοινωνικό ρόλο των επιχειρήσεων αυτών».

Περίπτερα, ψιλικά και μίνι μάρκετ, ένα ειδικό κομμάτι του λιανεμπορίου. τι είναι αυτό που ο κόσμος δε γνωρίζει για τη συγκεκριμένη αγορά;

Το περίπτερο, το ψιλικατζίδικο, το μικρό εμπορικό της γει­τονιάς, ήταν κάποτε σημείο εξυπηρέτησης μικρών άμεσων αναγ­κών των καταναλωτών και μια διέξοδος για χιλιάδες επαγγελματίες, μεταξύ των οποίων και ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Πέρασαν πάνω από εκατό χρόνια από τότε που το περίπτερο μπολιάστηκε στην κοινωνία μας σαν σημείο αναφοράς για ικανοποίηση μικρών αναγκών οποιαδήποτε μέρα και ώρα εργασίας ή ξεκούρασης. Ορισμένα δε είδη όπως τα καπνικά, οι εφημερίδες και τα περιοδικά, ήταν και είναι σε μεγάλο βαθμό συνυφασμένα με το πε­ρίπτερο και τη μικρή λιανική στη συνείδηση των ενήλικων καταναλωτών, ενώ είδη όπως τα παγωτά, οι σοκολάτες, τα αναψυκτικά, οι τσίκλες είναι συνδεδεμένα με τις παιδικές αναμνήσεις των καταναλωτών.

Ανάλογα με την πόλη, τη γειτονιά και τον χώρο, το περίπτερο και το ψιλικατζίδικο, έπαιζε και τον δικό του ειδικό ρόλο. Από «λαθραίο αναγνωστήριο» των πρωτοσέλιδων των εφημερίδων μέχρι κέντρο πληροφοριών για οτιδήποτε, τηλεφώνου για χωριά, ακόμη και εξόφλησης λογαριασμών!

Το μυστικό αυτών των μικρών καταστημάτων ήταν η άμεση σύνδεσή τους με πολλαπλές ανάγκες των πολιτών που δεν ήταν μόνο καταναλωτικές αλλά και ανθρώπινες. Ο περιπτεράς ήταν το οικείο πρόσωπο σε κάθε τόπο για τον πολίτη, είτε ήταν γείτονας είτε παρεπίδημων σε άλλο μέρος!

Σήμερα ο κλάδος δέχεται απανωτά κτυπήματα. Αλλάζει άρδην το ιδιοκτησιακό καθεστώς, η φορολογία με την αύξηση των ειδικών φόρων κατανάλωσης γίνεται εξοντωτική, τα περιθώρια και τα ποσοστά κέρδους περιορίζονται καταστροφικά και το θεσμι­κό πλαίσιο γίνεται ασφυκτικό.

Η κρίση έδωσε την ευκαιρία στις κυβερνήσεις να ανατρέψουν πάγιες πηγές επιχειρηματικού κέρδους για τους βιοπαλαιστές του κλάδου και να θεσμοθετήσουν κανόνες που ταιριάζουν σε εταιρείες και αλυσίδες με ισχυρά κεφάλαια και σχέσεις εξάρτησης. Σήμερα από πηγή εισοδήματος κάποιων οικογενειών, έχει μετατρα­πεί σε πηγή επιχειρηματικών βασάνων για τους επαγγελματίες και πηγή εύκολων φόρων για το κράτος.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης αγοράς στην Αθήνα;

Αυτό που βλέπουμε πρώτα απ' όλα είναι τα πολλά κλειστά ως εγκαταλειμμένα περίπτερα, όσο για τα ψιλικατζίδικα μάλλον έχουν εξαφανιστεί. Είναι μια απογοητευτική εικόνα που μας θυ­μίζει συνεχώς την κρίση. Το κλειστό περίπτερο σημαίνει μια άνεργη οικογένεια, μια εικόνα μαύρου για την κοινωνία.

Εμφανίζεται ωστόσο το μοντέλο των μίνι-μάρκετ ως μια σύγχρονη και εύκολη απάντηση στα ψώνια που αλλιώς θέλουν τον χρόνο τους για να γίνουν. Συνδυάζοντας μια μικρή αλλά απα­ραίτητη ποικιλία προϊόντων για το σπίτι με ανταγωνιστικές τιμές εύκολη πρόσβαση και άμεση εξυπηρέτηση. Αυτό έγινε δυνατό κυ­ρίως με την οργάνωση δικτύων συνεχούς και τυποποιημένου εφοδιασμού και τον τεχνικό εξοπλισμό αξιοποίησης μικρών χώρων.

Το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθήνας επανειλημμένα έχει απευθυνθεί στα αρμόδια υπουργεία και στους Δήμους για να σκύψουν στα προβλήματα του κλάδου ιδίως: στα τέλη, στους όρους άσκησης της επιχειρηματικότητας, στην χωροταξική και ιδιο­κτησιακή κατανομή, στην εξοντωτική φορολογία, στη μείωση των περιθωρίων κέρδους Κ.α. Επισημάναμε τον αρνητικό ρόλο που παί­ζει η Τοπική Αυτοδιοίκηση όταν δεν συνεργάζεται με τον κλάδο. Δυστυχώς η κρατική γραφειοκρατία και τα συμφέροντα που συγκρούονται και θέλουν να αλώσουν τη μικρή λιανική, παρεμποδίζουν και τη λύση απλών προβλημάτων.

Κατά πόσο παρά την οικονομική κρίση ο καταναλωτής συ­νεχίζει να εμπιστεύεται την αγορά της Μικρής Λιανικής;

Το πρόβλημα δεν είναι η εμπιστοσύνη αλλά η έλλειψη διαθέσιμου εισοδήματος για τους καταναλωτές. Το περίπτερο και το μικρό κατάστημα λιανικής, όσο βρίσκονται στη θέση τους κατέχουν πάντα ένα μέρος στην καρδιά και στις προτιμήσεις των καταναλωτών. Όσο και αν τα μεγάλα καταστήματα τροφίμων και ειδών άμεσης ανάγκης έχουν ανταγωνιστικές τιμές, ο καταναλωτής τις περισσότερες φορές που θέλει μικρές αγορές προτιμάει να συσχετίσει την επιλογή του όχι με το κόστος χρήματος αλλά με το κόστος του χρόνου στον οποίο το περίπτερο και το μικρό κατάστημα της γειτονιάς είναι ασυναγώνιστα. Κανένας δεν θα διανύσει μεγάλη απόσταση για ένα παγωτό, μια σοκολάτα, ένα αναψυκτικό, χώρια που στα καπνικά δεν μπορεί κανένας να τα συναγωνιστεί.

Η εντύπωση είναι πως το περίπτερο και η μικρή λιανική της γειτονιάς παραμένουν ψηλά στις προτιμήσεις και στην εμπιστοσύνη των καταναλωτών, πράγμα που σε μεγάλο βαθμό στηρίζεται στις διαπροσωπικές σχέσεις και στις ποικίλες εξυπηρετήσεις που με το χρόνο αναπτύσσονται και πιστοποιούνται.

Το θέμα είναι πάντα το μειωμένο εισόδημα των καταναλωτών και οι κυβερνητικές πολιτικές που αφανίζουν τα μικρά μαγαζιά και όχι η έλλειψη εμπιστοσύνης. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι η αξιοπιστία των περιπτέρων και της μικρής λιανικής κτίστηκε με εργασία ατελείωτων ωρών κάθε οικογένειας, κάτω από σκληρές καιρικές συνθήκες, σε στενούς χώρους που δεν επιτρέπουν κίνηση και με συνεχές ωράριο 16, 18 ακόμη και 24 ωρών. Αυτό που φαίνεται στον περαστικό σαν «φυσικό φαινόμενο» είναι όμως μια εικόνα που κρύβει ιδρώτα, κούραση και οικονομικά και κοινωνικά βάσανα.

Ποιες οι μελλοντικές προοπτικές;

Φαινομενικά το μέλλον είναι άδηλο, ακριβώς όπως και κάθε μικρής επιχείρησης παραδοσιακών κλάδων, ενώ διανύονται τον όγδοο χρόνο της κρίσης από το 2009. Όμως ξέρουμε από την πείρα ότι, όταν κάτι καλύπτει ανάγκες των καταναλωτών με καλύτερους όρους από μεγάλες επιχειρήσεις, δεν εξαφανίζεται. Απλώς περνάει μια μεγάλη καμπή, συρρικνώνεται στην κρίση και στην ύφεση, αναγεννιέται με νέους όρους και προδιαγραφές, αξιοποιώντας και τις νέες τεχνολογίες που εισβάλουν στις επιχειρήσεις για να μειώσουν το κόστος διαχείρισης και διάθεσης.

Ο μεγάλος κίνδυνος δεν είναι αν το περίπτερο και η μικρή λιανική θα είναι αναγκαίες για τον καταναλωτή. Ο μεγάλος κίνδυνος είναι οι θεσμικές ανατροπέα που γίνονται για να διευκολυνθεί η κάλυψη αυτής της ανάγκης, με απρόσωπες τυποποιημένες αλυσίδες μεγάλων εταιρειών και πολυεθνικών που θα θελήσουν μέσω της τυποποίησης και της μαζικοποίησης της εξυπηρέτησης σε επιλεγμένα σημαία μικρής λιανικής, να εξουδετερώσουν το κοι­νωνικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των περιπτέρων και της οι­κογενειακής μικρής λιανικής.

Εδώ θα δοθεί η μεγάλη μάχη. Ωστόσο σήμερα οι νέες τεχνολογίες δίνουν τη δυνατότητα και στα μικρά επαγγελματικά και οικογενειακά μαγαζιά να συνδεθούν σε καινοτόμα και συνεργατικά δίκτυα πληροφόρησης, διακίνησης και οργανωμένου εφοδιασμού για την δημιουργία οικονομιών κλίμακας. Έτσι μπορούν να εξουδετερώσουν τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα των θυγατρικών μικρής λιανικής που θα επιχειρήσουν μεγάλες αλυσίδες.

Να θυμίσουμε εδώ την μεγάλη μάχη παρόμοιου τύπου με το ψωμί. Δεκαετίες οι μεγάλες αρτοποιητικές επιχειρήσεις παράγωγής και διάθεσης, προσπαθούν να υποκαταστήσουν τον φούρνο της γειτονιάς. Ακόμη το προσπαθούν παρά τις συνεχείς θεσμικές ανατροπές που πετυχαίνουν με το ειδικό βάρος των κεφαλαίων τους σε βάρος των φούρνων. Πως καταφέρνουν και αντιστέκον­ται οι φούρνοι; Με τον συνεχή εκσυγχρονισμό, με την συλλογική προσπάθεια, με την παραγωγή συνεχώς και νέων αρτοποιητι­κών ειδών, με την απαράμιλλη ποιότητα και γνησιότητα και με τι­μές ανταγωνιστικές. Ο καταναλωτής είναι πεπεισμένος για την ποιότητα και γνησιότητα των προϊόντων που αγοράζει. Έτσι ο κλάδος επιβιώνει και στέκεται ανταγωνιστικά ακόμη και στη μεγάλη κρίση της εποχή μας.

Το μέλλον των περιπτέρων και της μικρής λιανικής λοιπόν, θα παιχτεί στα εξής πεδία: νέα επιχειρηματικότητα, νέες τεχνολογίες, συνεργατικά δίκτυα, μάχη για ευνοϊκό επιχειρηματικό πλαίσιο, μάχη για εκλογίκευση της φορολογίας, των ασφαλιστικών ει­σφορών και τέλος στην δημιουργία νέων ανταγωνιστικών πλεο­νεκτημάτων σε συνδυασμό με τα αναντικατάστατα πάγια πλεο­νεκτήματα που ανάγονται στον κοινωνικό ρόλο των επιχειρήσεων αυτών.